[EN/PL] ‘Riga Notebook. Following the Lines of Wacław Szpakowski’ at Muzeum Sztuki in Łódź
![[EN/PL] ‘Riga Notebook. Following the Lines of Wacław Szpakowski’ at Muzeum Sztuki in Łódź](https://blokmagazine.com/wp-content/uploads/2020/12/notes-ryski-fot-anna-zagrodzka-23-1200x800.jpg)
[EN]
The exhibition Riga Notebook: Following the Lines of Wacław Szpakowski takes as its starting point the work and life of Wacław Szpakowski (1883–1973). Focusing in particular on the years he spent living and studying in Riga at the beginning of the twentieth century, the exhibition also engages other artists from different generations, placing them in dialogue with each other to form alliances across time and space and extend the different threads brought together by Szpakowski’s practice.
Wacław Szpakowski was born in Warsaw. His family moved to Riga in 1897, and he began studying architecture at the Riga Polytechnic Institute in 1903. He developed a keen extracurricular interest in meteorology and studied atmospheric phenomena such as hurricanes, cyclones and storms, writing down facts and observations in his notebooks. His notebooks also contain records of his interest in sound, patterns in nature and architecture, and attempts in understanding the surrounding environ- ment. Riga is also where he produced his oeuvre of maze-like drawings, each consisting of a single continuous line, which he would later explain in a treatise called Rhythmical Lines (1969). In 1911, soon after completing his studies, he moved back to Poland and began working as an architect and building engineer while continuing to make drawings in his spare time. Szpakowski’s work was not shown publicly until 1978, when a first exhibition was held at the Muzeum Sztuki in Łódź.
Szpakowski was interested in the invisible rhythms holding the world together, the glimpses of order that can be discerned in natural phenomena, and the organization of life. He ceaselessly investigated these topics during field trips, making observations that would then be translated into numerous notes and, later, drawings. The works in this exhibition display non-figurative ways of seeing, understanding, representing and engaging with the world around us. Their abstract language suggests the possibility of an alternate reality or a world beyond words—a prospect that may still seem attractive now that our everyday language, in the face of rising populism, “fake news” and a lack of political imagination, so often seems to fail us. Could there be another way to expose our presents and imagine alternative future scenarios? What are artists investigating nowadays through abstract language?
The artists in this exhibition have picked up different threads from Szpakowski’s work, interests and language and brought them to new contexts. The Latvian exile artist Zanis Waldheims, who was based in Canada, has tried to understand the world around him and the inner workings of human behavior through the production of numerous works of geometric abstraction. His first period of education, in which he trained as a lawyer, and his experience of fleeing from Latvia during World War II led him to turn his investigative mind towards the injustices of war. Instead of presenting his research in writing, he gradually shifted towards visual depictions, realizing that the only meaningful way to express his findings lay beyond words. The artist Janek Simon has been concerned with the rise of nationalism and xenophobia in our contemporary societies. In trying to argue for a new inclusive universalism through form, he has been working with AI-generated algorithms, combining folkloric motifs from India, Africa, South America, Europe, and Poland to produce abstract mosaics.
Viktor Timofeev’s work opens up the relationships between drawing, architecture and world-making, juxtaposing architectural elements with the plant world and often using imagery drawn from gaming and dystopian animation. Evita Vasiļjeva’s concrete sculptures, pierced with steel bars, create a double association, reminding the viewer simultaneously of both a construction in progress and one that is deteriorating. Concrete is one of the most important materials associated with modernist architecture and is very familiar to those generations who grew up under Soviet rule; the crumbling condition of the concrete in Vasiļjeva’s work brings to mind questions about the legacies of former utopias, as represented by projects like that of standardized mass housing. Amanda Ziemele, for her part, is trying to break the geometry of the exhibition space by intervening in it with her paintings.
Hana Miletić’s work is a Jacquard-woven textile. In its form it refers to the history of automatization that revolutionized the textile industry and would later inspire the Analytical Engine, a rudimentary computer prototype developed by Ada Lovelace and Charles Babbage in the nineteenth century. In making us aware of the links between weaving and computation, Miletić challenges the traditional designation of the craft as a “women’s occupation”. The artist also manually interferes in the otherwise automated system, generating “glitches” in the pattern. Navine G. Khan-Dossos’s work is a visualization of the color code used for printing, which is the basis of all possible reproduced images. By bringing this scheme to the forefront of her work, she emphasizes the basic, often invisible mechanisms that underpin informational display systems.
Looking at the connections between early scientific exploration, photography and art—a constellation of fields to which Szpakowski’s practice was also connected—the artist Andrés Galeano rehabilitates meteorological glass plate negatives from the first Catalan Meteorological Service (1921–1939), producing condition reports detailing the damage done to them by time and in the course of their confiscation by, and negligent treatment at the hands of, Franco’s regime. Layered in front of each other, these seemingly abstract cloud images, altered by the effects of time and by the artist’s intervention, provoke questions about the intertwining of scientific methodologies with our visual observation of the world, the extent to which this entanglement has developed over the past hundred years, and how, in the future, we may look back at our current situation.
Alongside Szpakowski, this exhibition presents work by eight different contemporary artists, many of whom engage with forms of abstraction. By showing the manifold ways how the work of younger generations of artists can be understood as being in dialogue with Szpakowski’s output, the project also prompts us to consider new ways of looking at the artists of the modern avant-garde. By emphasizing the current relevance of Szpakowski’s work the exhibition also acknowledges the local, political and social contexts in which it was produced, as well as the histories of twentieth-century migration.
[PL]
Wystawa Notes ryski. Śladem linii Wacława Szpakowskiego za punkt wyjścia obiera życie i twórczość pioniera abstrakcji geometrycznej Wacława Szpakowskiego (1883–1973), ze szczególnym uwzględnieniem początku XX wieku, gdy artysta mieszkał i studiował w Rydze. Wystawa otwiera przestrzeń do dialogu, do którego angażuje także artystów i artystki innych pokoleń, by – wydobywając wątki zbieżne z praktyką artystyczną Szpakowskiego – zainicjować nowe sojusze i spotkania, wykraczające poza horyzont zakreślony przez czas i miejsce życia samego artysty.
Szpakowski urodził się w Warszawie, ale w 1897 roku jego rodzina przeprowadziła się do Rygi, gdzie w 1903 zaczął studiować architekturę na tamtejszej politechnice. Poza studiami bardzo pochłaniała go meteorologia. Dogłębnie analizował zjawiska atmosferyczne, takie jak huragany, cyklony czy sztormy, a dotyczące ich fakty i obserwacje zapisy- wał w swoich notesach. Zawarte w nich zapiski są świadectwem jego zainteresowań dźwiękiem, wzorami występującymi w przyrodzie i architekturze oraz prób zrozumienia otaczającego środowiska.
W Rydze Szpakowski zaczął tworzyć podobne do labiryntów rysunki wykonane pojedynczymi, ciągłymi liniami. Prace te objaśnił potem w tekście zatytułowanym Linie rytmiczne (1969). Niedługo po ukończeniu studiów, w 1911 roku, wrócił do Polski i podjął pracę jako architekt i inżynier budowlany, nadal w wolnym czasie rysując. Jego prace po raz pierwszy zostały zaprezentowane publicznie dopiero w 1978 roku w Muzeum Sztuki w Łodzi, które tym samym ujawniło tego artystę szerszej publiczności.
Szpakowskiego interesowały niewidoczne rytmy, które spajają świat, przebłyski porządku. Można je dostrzec w zjawiskach przyrody i sposobach organizacji życia. Te zagadnienia badał nieustannie podczas podrózy. Zebrane obserwacje przekładał na niezliczone notatki, a następnie na rysunki. Prezentowane na wystawie prace pokazują niefiguratywne sposoby widzenia, rozumienia, przedstawiania i wchodzenia w relacje z otaczającym nas światem. Ich abstrakcyjny język sugeruje istnienie rzeczywistości, którą trudno przedstawić słowami. A jest to perspektywa, która wydaje się dziś szczególnie kusząca, gdy język, którego na co dzień używamy, zawodzi w obliczu rosnącego populizmu, fake newsów, braku wyobraźni politycznej. Czy mogą istnieć inne sposoby pokazania naszej teraźniejszości i wyobra- żania sobie alternatywnych przyszłych scenariuszy? Co dziś badają osoby posługujące się językiem abstrakcji w sztuce?
Artystki i artyści, których twórczość składa się na ten projekt, podejmują wątki obecne w pracach, zainteresowaniach i języku Szpakowskiego i wplatają je w nowe konteksty. Zanis Waldheims, łotewski artysta, który spędził życie na emigracji w Kanadzie, za pomocą abstrakcji geometrycznych próbował opisywać świat zewnętrzny oraz wewnętrzne mechanizmy determinujące ludzkie zachowania. Prezentował swoje badania stopniowo przechodząc od formy pisemnej ku formie obrazowej, uznając że jedyny wyraz uzyskanych wniosków można znaleźć poza słowami. Z kolei Janek Simon interesuje się narastającymi we współczesnych społeczeństwach nacjonalizmem i ksenofobią. Pracuje na wygenerowanych przez sztuczną inteligencję algorytmach, które ponadnarodowo łączą motywy folklorystyczne z Indii, Afryki, Ameryki Południowej, Europy i Polski w abstrakcyjne mozaiki, próbując za pośrednictwem formy opowiadać się po stronie nowego inkluzywnego uniwersalizmu.
Twórczość Viktora Timofeeva wprowadza nas w sieć związków zachodzących między rysunkiem, architekturą i tworzeniem światów, zestawiając elementy architektoniczne ze światem roślin oraz czerpiąc wyobrażenia m.in. z gier komputerowych i dystopijnej animacji. Betonowe rzeźby Evity Vasiļjevej przebite stalowymi prętami kojarzą się z procesem konstrukcji i rozpadu jednocześnie. Beton – kojarzony z architekturą modernistyczną i dobrze znany pokoleniom czasów sowieckiego socjalizmu – pokruszony w pracach Vasiļjevej skłania do zakwestionowania dziedzictwa minionych utopii. Kolejna z artystek, Amanda Ziemele, próbuje przełamywać geometrię przestrzeni ingerując w nią swoimi obrazami.
Praca Hany Miletić to żakardowa tkanina. Formalnie nawiązuje do automatyzacji, która zrewolucjonizowała przemysł włókienniczy, doprowadzając m.in. do powstania „maszyny analitycznej”, czyli dziewiętnastowiecznego prototypu komputera zaprojektowanego przez Adę Lovelace i Charlesa Babbage’a. Zwracając uwagę na związek tkania i obliczania Miletić podważa tradycyjne zaliczanie rzemiosła do „zajęć kobiecych”, a ingerując ręcznie w zautomatyzowany system maszynowy tworzy „usterki” we wzorze. Praca Navine G. Khan-Dossos to wizualizacja innego schematu – zestawu barw używanych w poligrafii, pozwalającego na reprodukcję każdego możliwego obrazu. Przesuwając na plan pierwszy ów schemat, artystka podkreśla niezauważalne mechanizmy kształtujące przekaz informacji.
Przyglądając się związkom pomiędzy badaniami naukowymi, fotografią i sztuką – obszarami obecnymi również w twórczości Wacława Szpakowskiego – Andres Galeano odzyskuje uszkodzone szklane negatywy z zapisem zjawisk meteorologicznych, będące własnością pierwszej Servei Meteorològic de Catalunya (Służby Meteorologicznej Katalonii, 1921–1939). Sporządza raporty wyliczające zniszczenia, jakich te negatywy doznały wskutek upływu czasu i w efekcie konfiskaty oraz zaniedbań reżimu Franco.
Wystawa, obok twórczości Wacława Szpakowskiego, pokazuje prace ósemki współczesnych artystek i artystów pracujących z formami abstrakcji. Projekt ten, prezentując, jak prace artystów różnych pokoleń wchodzą z dialog ze sztuką Szpakowskiego, zachęca do nowego spojrzenia na dziedzictwo modernistycznej awangardy. Spojrzenie to skupia się na wydobyciu współczesnego znaczenia prac klasyka awangardy, przedstawiając jednocześnie lokalny, polityczny i społeczny kontekst, w jakim powstawały, a także historie dwudziestowiecznych migracji.
Imprint
| Artist | Wacław Szpakowski, Andrés Galeano, Navine G. Khan-Dossos, Hana Miletić, Janek Simon, Viktor Timofeev, Evita Vasiļjeva, Zanis Waldheims, Amanda Ziemele |
| Exhibition | Riga Notebook. Following the Lines of Wacław Szpakowski |
| Place / venue | Muzeum Sztuki, Łódź, Poland |
| Dates | 23 October 2020 – 28 February 2021 |
| Curated by | Inga Lāce (Latvian Centre for Contemporary Art), Jakub Gawkowski (Muzeum Sztuki in Łódź) |
| Photos | Anna Zagrodzka |
| Website | msl.org.pl |
| Index | Amanda Ziemele Andrés Galeano Evita Vasiljeva Hana Miletić Inga Lāce Jakub Gawkowski Janek Simon Muzeum Sztuki in Łódź Navine G. Khan-Dossos Viktor Timofeev Wacław Szpakowski Zanis Waldheims |